Czasownik zawsze na drugim miejscu – szyk prosty!
Ach ten czasownik. Jeśli masz za sobą jakąkolwiek przygodę z językiem niderlandzkim, to z pewnością powyższa fraza jest Ci dobrze znana. Jeśli nie, to temat będzie dla Ciebie niezwykle istotny. Dziś przybliżam podstawowy, prosty szyk zdania niderlandzkiego. Wydaje Ci się on banalnie prosty? Ha! Jest z nim więcej problemów niż sądzisz.
Czasownik z niderlandzkim zdaniu musi zawsze stać na drugim miejscu. Wynika to z ograniczonej fleksji, czyli odmiany, rzeczownika. Rzeczownik ma zawsze taką samą formę, zatem by wiedzieć kto wykonuje, a kto podlega danej czynności niezbędny jest stały szyk (=kolejność) w zdaniu, np::
Ik (1. zaimek – zastępuje rzeczownik) spreek (2. czasownik) goed Nederlands. [=mówię dobrze po niderlandzku]
Powyższa zasada dotyczy jednakże tylko zdania głównego lub zdania prostego (hoofdzin). To taki typ zdania, który przekazuje tylko jedną informację. Jeśli zdanie ma więcej części i więcej czynności występują pomiędzy tym częściami różne zależności, a części te zwane są zdaniami podrzędnymi (bijzin). Dla przykładu porównaj zdania proste ze zdaniami złożonym:
Ik studeer Nederlands, omdat ik het Nederlands goed wil spreken.
Samuel blijft thuis, omdat hij nog steeds ziek is.
Druga część zdania przekazuje dodatkową informację (uzupełniającą, podającą rezultat), zaczyna się od spójnika (=łącznika) omdat i demonstruje już inny szyk zdania. Ten szyk nazywa się szykiem całkowicie przestawnym, gdyż czasownik ląduje na samym końcu zdania. Więcej o tym szyku przeczytasz w poście o spójnikach już wkrótce.
Czas, sposób i miejsce, czyli co dalej w zdaniu?
Wiesz już, że czasownik musi stać na drugim miejscu. Zdanie ma jednak więcej części niż tylko sam czasownik (=orzeczenie). Pozostałe części składowe zdania także mają swoje ustalone pozycje w zadaniu. Podstawowy szyk zdania w języku niderlandzkim wygląda następująco:
onderwerp | persoonsvorm | tijd | manier | plaats | overige werkwoorden
(podmiot | orzeczenie | okolicznik czasu |okolicznik sposobu | okolicznik miejsca | reszta)
Okoliczniki, jak sama nazwa wskazuje, podają nam dodatkowe okoliczności wystąpienia danej czynności. Dotyczyć mogą czasu, miejscu, sposobu. Powyżej prezentowana jest ich podstawowa kolejność w zdaniu. Możemy manipulować praktycznie wszystkimi okolicznikami, jednak czasownik w zdaniu prosty wciąż mocno tkwi na drugim miejscu.
Oto więcej przykładów zdań:
Morgen gaat mijn familie met vakantie naar Spanje. (hoofdzin)
Al drie jaar woont Lilou in Mechelen.
In Amsterdam zijn er veel interessante musea.
Het regent heel hard de hele week lang.
Czasownik taki problematyczny?
Umiejscowienie czasownika w zdaniu wydaje się banalnie proste i oczywiste, prawda. Zdziwisz się jednak, ile osób ma z tym wciąż problem. Ciekawie robi się, gdy zamiast wykonawcy czynności na początek zdania wrzucamy jakiś okolicznik.
Wkrótce zaproszę Cię do darmowego kursu podstaw gramatyki niderlandzkiej. Śledź bloga i facebooka, by być na bieżąco.
