Angielski, niemiecki niderlandzki…
Jakiś czas temu porównywałam niderlandzki i niemiecki. Tekst na ten temat możesz przeczytać tutaj. Dziś przyszedł czas na angielski.
W Holandii każdy mówi po angielsku – mit?
W ubiegłym tygodniu brałam udział w warsztacie z Learning Experience Design w Utrechcie. Językiem warsztatu był angielski mimo, iż poza jedną osobą wszyscy znali niderlandzki (rodzimi użytkownicy plus ja). Wybór angielskiego wynikał prawdopodobnie z faktu, że warsztat przygotowany był pod uczestników międzynarodowej konferencji, która odbyła się w Amsterdamie kilka miesięcy wcześniej. Tym razem bardziej kameralne wydarzenie zebrało głównie specjalistów „z okolicy”, czyli samej Holandii. Byłam wyjątkiem. Ale nie o samym wydarzeniu, ani o LxD chcę dziś pisać. Postanowiłam przy okazji tego doświadczenia językowego odnieść się do relacji pomiędzy językiem niderlandzkim oraz angielskim, a właściwie do wpływów, jakie oba na siebie nawzajem wywierają.
Zacznę od stwierdzenia z nagłówka: „w Holandii każdy mówi po angielsku”. I tak i nie. Owszem, angielski wystarczy. Łatwo dogadać się z Holendrem po angielsku i de facto innego języka znać nie trzeba. Nad nieznajomością języka niderlandzkiego wśród Polaków rozwodziłam się jakiś czas temu w poniższym poście na facebook’u, jeśli Wam umknął, zachęcam do przejrzenia:
Ale nie to jest dziś istotne. Holendrzy, owszem, mówią po angielsku, ale o ile nie są wyedukowani stricte językowo, robią masę błędów – w użyciu czasów, w najbardziej przekręcanej rekcji w historii języka angielskiego: depend ON notorycznie przekręcane na depend from… O kalkach językowych nie wspomnę.
Walka: niderlandzki kontra angielski
Według raportu NTU oraz Instytutu Meertensa sprzed dwóch lat, język niderlandzki zachowuje silną pozycję w codziennym życiu i nie jest zagrożony przez język angielski. Ponadto niderlandzki dominuje niemal we wszystkich obszarach społecznych. Co więcej, wiele osób uważa niderlandzki za ładny, i nie dotyczy to tylko rodzimych użytkowników.
„[…] holenderski jest bardzo istotnym językiem o doskonałych szansach na przetrwanie w przyszłości” – podsumowują naukowcy.
Badali oni czy niderlandzki jest wypierany przez inne języki, które wpływają na niego poprzez imigrację i globalizację. Głównym narzędziem pomiarowym do badań był panel składający się z 3003 Holendrów, 3419 Flamandów, 133 Fryzyjczyków oraz 113 mieszkańców Brukseli. Członkami panelu byli mężczyźni i kobiety z różnych regionów, w różnym wieku i o różnym pochodzeniu. Zostali oni zapytani o ich własny wybór i użycie języka, które obserwowali w pracy, w domu lub w szkole i w mediach. Uderzający jest względny wpływ języka angielskiego na język holenderski.
Odkrycia badaczy przeczą obawie, że zapożyczenia, zazwyczaj z angielskiego, są katastrofalne dla niderlandzkiego. Co prawda angielski rozwija się w niektórych sektorach i wśród młodych ludzi, ale wiele angielskich słów jest niderlandyzowanych, jak np. „saven, „appen” czy „gestreamed” – co także widać w języku polskim (sejowować, apki, stremować). Ponadto „używanie obcych słów w języku niderlandzkim spada poniżej poziomu wyboru słów na małą skalę i nie powoduje żadnych szkód materialnych w systemie językowym” – zauważają naukowcy.
Biznes rządzi się swoimi prawami – tu rządzi angielski
Istnieją oczywiście wyjątki głównie w sektorze biznesowym – branża determinuje użycie języka. Angielski ma wyraźny wpływ na przykład w sektorze ICT, lotnictwie i żegludze oraz sektorze badawczym. Angielski jest ponadto największym konkurentem holenderskiego w zakresie doradztwa (to blisko mojej branży!). Oceniono również użycie języka w mediach społecznościowych. Pokazuje to, że w porównaniu do Facebooka i Twittera coraz więcej holenderskich wiadomości jest wysyłanych na WhatsApp.
Kto zatem wygrywa ten pojedynek? Czy możemy w ogóle mówić o walce i zwycięstwach lub przegranych? Według mnie jest remis. Ale by szanse były wyrównane, warto spojrzeć także na wpływ niderlandzkiego na język angielski.
Jak Nowy Amsterdam został Nowym Jorkiem, czyli językowe wpływy
To chyba jeden z najbardziej znanych przykładów relacji niderlandzko(holendersko)-angielskich. O tym słynnym przejęciu i przenominowaniu Nowego Amsterdamu na Nowy Jork słyszeli chyba wszyscy. Jeśli jednak nie słyszałeś, to w oczekiwaniu na mój post na ten temat odsyłam póki co tutaj.
Językowy kocioł
Czy jednak wiecie, jak wiele zwrotów przeszło do języka angielskiego właśnie z niderlandzkiego? Gro pochodzi z okresu podbojów i czasów Nowych Niderlandów, w tym Nowego Amsterdamu. Poniżej znajdziesz listę zwrotów w 3 kategoriach – powiedzenia z „Dutch„, słowa pochodzenia niderlandzkiego oraz nazwy miejsc pochodzące z niderlandzkiego. Jest to fragment mojej pracy magisterskiej i kompilacja ta podlega prawom autorskim! Mam także świadomość, że nie jest to kompletne zestawienie (pewnie rzeczy wykluczyłam na potrzeby tego posta) wszystkich zwrotów, wybrałam jednak najpopularniejsze.
1. “Dutch” w angielskich zwrotach:
- Dutch treat / Go Dutch – rozdzielania rachunku pomiędzy płacących po równo
- Dutch auction – aukcja malejąca
- Dutch bargain – transakcja zakończona drinkiem
- Dutch courage – fałszywa odwaga lub brawura promowana przez częściowy stan upojenia
- Dutch milk – piwo
- To take a Dutch leave – zdezerterować
- Dutch act/ Dutch route – samobójstwo
- in Dutch (slang) – w hańbie lub niełasce
- Dutchman – materiał używany do pokrycia luki lub wady, wadliwa konstrukcja
- That’s all Dutch to me – niezrozumiała mowa
- Double Dutch – bełkot
2. Słowa pochodzenia niderlandzkiego:
- apartheid – nl: apart, odrębny + Dutch -heid – forma rzeczownikowa
- beggar – z średnioniderlandzkiego beggaert
- boor – nl: boer – farmer, z średnioniderlandzkiego gheboer
- boss – nl: baas, szef, pan
- brandy – nl: brandewijn
- cashier – nl: cassieror
- coleslaw – nl: koolsla : kool, kapusta + sla, sałata
- cookie – nl: koekje, zdrobnienie od koek, ciastko
- cruise – nl: kruisen, krzyzować od kruis,
- decoy – prawdopodbnie nl: de kooi, klatka
- dope – nl: doop, sos, nl: doopen, maczać
- doxy – prawdopodobnie z dawnego nl: docke, lalka
- drill – dawne nl: dril, z drillen, wiercić
- duck (materiał) – nl: doek, materiał
- easel – nl: ezel, dupek
- elope – ze średnioniderlandzkiego ontlopen, uciekać
- etch – nl: etsen, jeść
- excise – z średnioniderlandzkiego excijs, zmiana (wpływ Łaciny excesus)
- Fleming – ze średnioniderlandzkiego Vllaming
- fraught – ze średnioniderlandzkiego vrachten, ładować
- frolic – nl: vrolijk, wesoły, radosny
- gin – aliteracja geneva, nl: jenever,
- gruesome – ze średnioniderlandzkiego grewen
- grumble – prawdopodobnie nl: grommelen, mamrotać
- gulp – z flamandzkiego gulpen
- handspike – alteracja nl: handspaak : hand, ręka + spaak, kolec
- hanker – prawdopodobnie z nl: dialekt hankeren
- harpoon – prawdopodobnie nl: harpoen
- holster – prawdopodobnie nl: aliteracja holfter
- hunky–dory – prawdopodobnie alteracja hunky, bezpieczny
- hustle – nl: husselen, potrząsać
- iceberg – częściowe tłumaczeni z nl: ijsberg
- knickerbocker – nl: kniebroek (=dosł. „spodenki do kolan)
- landscape – nl: landschap
leak – prawdopodobnie ze średnioniderlandzkiego nl: leken - lottery – prawdopodobnie nl: loterije
- luck – średnio angielski ze średnioniderlandzkiego lucke->luc
- maelstrom – dawniej nl: malen, mielić, wir, + nl: stroom, strumień
- manikin – nl: mannekijn, ze średnioniderlandzkiego, zdrobnienie man, mężczyzna.
- masterpiece – prawdopodobnie tłumaczenie z nl: meesterstukor
- monsoon – dawniej nl: monssoen, znakować
- muff – nl: mof, rękawica
- mumble – ze średnioniderlandzkiego mommelen
- oilcook – nl: oliekoek : olie, olej, oliwa + koeke, ciasto
- pinky – prawdopodobnie nl: pinkje, zdrobnienie pink, mały palec
- plug – ze średnioniderlandzkiego plugge
- ramble – ze średnioniderlandzkiego rammelen, wędrować w poszukiwaniu przygód seksualnych
- Santa Claus – prawdopodobnie aliteracja Sinterklaas
- school – średnioangielski scole, ze średnioniderlandzkiego school
- scrabble – nl: schrabbelen, skrobać
- scrub – ze średnioniderlandzkiego schrobben, czyscić, skrobać
- scuffle – nl: schoffel, łopata
- sketch – nl: schets
- skipper – średnioangielski, ze średnioniderlandzkiego scip, statek
- sledge – dialektalnie nl: sleedse, byćmoże zdrobnienie nl slede, sanie
- sleigh – nl: slee
- slim – nl: zły, wystepny
- slurp – nl: slurpen
- smuggle – prawdopodobnie ze średnioniderlandzkiego smokkelen
- snip – nl lub de: snippen
- snoop – Dutch snoepen, to eat on the sly
- snuffle – prawdopodobnie z nl: snuffelen, wąchać
- splice – dawniej nl: splissen
- split – nl: splitten
- spook (spooky) – nl, ze średnioniderlandzkiego: spooc
- spray – ze średnioniderlandzkiego: sprayen
- stipple – nl: stippelen
- stoop – nl: stoep
- tea – prawdopodobnie nl: thee
- trigger – nl: trekker, trecken, ciągnąć
- waffle – nl: wafel
- wagon – ze średnioniderlandzkiego wagen
- Yankee – prawdopodobnie nl: Janke, przydomek Jana
3. Nazwy miejscowości:
- Brooklyn – od Breukelen niedaleko Utrecht
- Block Island, R.I. od Adriaena Blocka, który badał okolice w 17 w.
- The Bowery, N.Y. dzielnica NYC od „bouwerij” (browar), należąca do Petera Stuyvesanta
- The Bronx, N.Y. dzielnica NYC od nazwiska osadnika Nowych Niderlandów Jonasa Broncka
- Bushwick, N.Y. pierwotnie Boswyck, od „leśnej dzielnicy” po nl.
- Coney Island, N.Y. pierwotnie Conyne Eylandt, czyli „wyspa królików”
- Catskill, N.Y. pierwotnie Kats Kil, czli „koci strumień”. Wiele innych miejsc w okolicy mającychw nazwie „kill” jest niderlandzkiego pochodzenia
- Flushing – od Vlissingen, portu w Holandii
- Harlem, N.Y. od holenderskiego Haarlem
- Hudson Bay – nazwana od Henrika Hudsona
- Long Island, N.Y. Podróżnik Adriaen Block nazwal ją Lange Eylandt
- Rhode Island od Roode Eylandt, czyli „czerwonej wyspy”
- Sandy Hook, N.J. Holendrzy nazywali to miejsce: Sant Hoek.
- Spuyten Duyvil, N.Y. dzielnica NYC („diabelkie prądy”) odnoszą się do niebezpiecznych prądów na północy rzeki Harlem
- Staten Island, N.Y. Holenderscy osadnicy nazwali ją Staten Eylandt ku czci gubernatora Stanów, zarządzającego zjednoczonymi prowincjami.
- Yonkers, N.Y. prawdopodobnie od holdenderskiego osadnika, Jonkheer Adriaen Van der Donck
Jak teraz oceniasz starcia angielsko-niderlandzkie? Mieszkasz w Holandii i używasz tylko angielskiego? A może w Twojej pracy króluje niderlandzki? Daj znać w komentarzu!
